Câu chuyện châu Á
Nhiều nước châu Á thừa nhận giới tính mới sau khi phẫu thuật, như Nhật Bản, Trung Quốc, Singapore, Phillipines… và một số nước không yêu cầu phải phẫu thuật để thay đổi giấy tờ như Hàn Quốc, Đài Loan, Israel…
Từ trước, không có luật nào ở Trung Quốc cấm phẫu thuật chuyển giới. Năm 2002 và 2008, Bộ Công an Trung Quốc ra hai hướng dẫn về việc thay đổi giới tính trên sổ hộ khẩu và thẻ căn cước, sau khi nhận thấy nhiều khó khăn của người chuyển giới trong việc đăng ký thay đổi hộ tịch. Sau khi đã chuyển đổi thành công trên giấy tờ, họ có tất cả quyền và nghĩa vụ như giới tính mới, bao gồm cả việc kết hôn. Ước tính có tới 400.000 người chuyển giới ở đất nước đông dân nhất thế giới này.
Năm 2009, Bộ Công an Trung Quốc ra một số quy định nhằm thắt chặt hơn, như phải trên 20 tuổi, không có tiền án, phải sống công khai với giới tính mong muốn ít nhất 3 năm trước khi phẫu thuật, và phải hoàn tất quá trình phẫu thuật trước khi thay đổi giấy tờ. Quy định này được cho là quá khắc nghiệt, vì theo hướng dẫn chính thức của Hiệp hội Chuyên khoa sức khỏe chuyển giới, thì chỉ cần 3 điều kiện: 12 tháng liên tục sống công khai như giới tính mình mong muốn, sử dụng liệu pháp hoóc-môn và một chứng nhận từ chuyên gia tâm lý.
Vào năm 2013, Tòa án tối cao Hàn Quốc ra phán quyết rằng một người không nhất thiết phải phẫu thuật chuyển giới mới có thể thay đổi giới tính trên giấy tờ. Nguyên đơn của vụ kiện là 5 người chuyển giới, tất cả đều chưa trả qua phẫu thuật. Trong đó có một người tên “K.”, sinh ra là nữ, bắt đầu nhận và thể hiện mình là nam từ tuổi vị thành niên. Khi trưởng thành, anh này phẫu thuật cắt bỏ ngực, sử dụng hoóc-môn để phát triển râu, cơ bắp, giọng trầm. Anh đã sống cùng vợ mình hơn 20 năm, tuy vậy anh chưa đi đến bước phẫu thuật cuối cùng là tạo hình dương vậy. Không chỉ bởi vì đó là một phẫu thuật nguy hiểm, mà nó thực ra là một chuỗi rất nhiều phẫu thuật dai dẳng, và tốn hàng chục ngàn đô-la.
Trước đó, năm 2006, Hàn Quốc có quy định rằng người chuyển giới có thể thực hiện thay đổi giới tính giấy tờ sao cho giống với “cơ quan sinh dục ngoài” của một người. Mặc dù được xem là một bước tiến, nhưng nó cũng nhanh chóng cho thấy tính khắc nghiệt của mình. Không phải ai cũng đủ tiền bạc để theo đuổi. Đặc biệt khi tỷ lệ thành công của phẫu thuật nữ sang nam thường thấp hơn nhiều so với nam sang nữ.
Hà Lan: Nhà nước không quyết định giới tính người dân
Năm 1985, Hà Lan là một trong những nước châu Âu đầu tiên thừa nhận quyền của người chuyển giới - những người có giới tính tự nhận khác với giới tính khi sinh ra - được quyền thay đổi giới tính trên giấy tờ nhân thân, mặc dù với hàng loạt điều kiện chặt chẽ.
Một quy định tưởng chừng như rất đương nhiên, là người chuyển giới có quyền thay đổi giới tính trên giấy tờ nếu họ đã trải qua điều trị hoóc-môn và phẫu thuật chuyển giới, nhưng lại trở thành một vấn đề nghiêm trọng sau này.
Những điều kiện quy định tại Điều 128 của Bộ luật Dân sự Hà Lan, được cho là đã vi phạm quyền tự chủ cơ thể, quyền tự quyết về bản dạng giới của con người, gây ra những tác động xấu lên đời sống thường ngày của người chuyển giới. Những nhà vận động, khoa học đòi hỏi rằng cần phải tách bạch câu chuyện y tế và pháp lý của người chuyển giới ra. Việc thừa nhận pháp lý của một người không nên phụ thuộc vào tình trạng can thiệp y tế của họ.
Không phải người chuyển giới nào cũng có điều kiện kinh tế, sức khỏe, thời gian để phẫu thuật chuyển giới. Hoặc họ có điều kiện nhưng không muốn phải trải qua quá trình can thiệp y tế dai dẳng. Những người này cho rằng họ không “mắc kẹt trong một cơ thể sai”, mà họ chỉ “mắc kẹt trong một quy định pháp luật” mà thôi.
Cơ quan đăng ký hộ tịch của Hà Lan viết tắt là GBA (Gemeentelijke Basisadministratie van Per-soonsgegevens) chứa tất cả dữ liệu hộ tịch của công dân. Có khoảng hàng trăm cơ quan chức năng khác cũng có quyền truy cập vào cơ sở dữ liệu này để thực thi nhiệm vụ của họ như công an, thuế, quỹ lương hưu, bảo hiểm… Ngoài ra các cơ quan như ngân hàng, trường học, doanh nghiệp cũng phải tuân thủ dữ liệu riêng của mình trùng khớp với dữ liệu của GBA.
Cơ sở dữ liệu này khiến thông tin về giới tính của người chuyển giới hiện diện ở khắp nơi. Và trong mọi giao dịch hàng ngày, họ sẽ phải khai đi khai lại thông tin cá nhân của mình cho trùng khớp, hoặc sẽ bị tội gian lận khai báo. Một người chuyển giới chia sẻ: “Cảm giác khi tích vào mục giới tính như đang phản bội chính mình. Tất cả trong tôi chống lại việc đó, đó không phải là tôi.” Không đổi được giới tính, đồng nghĩa với người chuyển giới cũng bị rắc rối trong việc đổi tên. Hà Lan không nêu rõ giới tính nào thì đặt nên nào, nhưng chỉ nói là tên phải “phù hợp.” Và trong nhiều vụ việc, tòa án cho rằng một người nữ mà chọn tên nam, hay ngược lại, thì tên đó là “không phù hợp” và bác đơn của họ.
Tháng 12/2013, Quốc hội Hà Lan sửa đổi Bộ luật Dân sự, chỉnh sửa lại một số quy định từ năm 1985, bãi bỏ những điều kiện về trị liệu hoóc-môn và phẫu thuật chuyển giới, từ nay, người chuyển giới chỉ còn cần một giấy chứng nhận từ chuyên gia tâm lý rằng người này có bản dạng giới thuộc về giới tính kia, sẽ có thể thay đổi giới tính trên thông tin hộ tịch của mình.
Đây là sự thay đổi rất ý nghĩa. Nó chặt chẽ vừa đủ và trao thêm tự do cho cả người dân và cơ quan nhà nước. Giới tính của một người không thể do người khác quyết định. Thừa nhận việc tôi nghĩ mình là ai, là yếu tố của bản của việc thừa nhận cá thể đó trong xã hội. Nhà nước không trao cho họ giới tính, nhà nước chỉ có thể thừa nhận.
Già không điểm tựa
AI: Sợ hãi hay nắm bắt cơ hội?
Vị thế và vai trò của phụ nữ Việt Nam trong đời sống chính trị - xã hội
Sao kê và giải trình lòng tốt
Thông báo về việc tổ chức lớp bồi dưỡng tập huấn dành cho cán bộ, nhân viên, cộng tác viên làm công tác xã hội năm 2025
Tương lai của người trẻ
DI CƯ CƯỠNG BỨC – THỰC TRẠNG, TÁC ĐỘNG VÀ NHỮNG NHIỆM VỤ CỦA LĨNH VỰC CÔNG TÁC XÃ HỘI
